VAN İLİNDE BULUNAN HAPİSHANELERDE YAŞANAN HAK İHLALLERİ RAPORU

BASINA VE KAMOYUNA

VAN İLİNDE BULUNAN MAHPUSLARINDA YAŞANAN HAK İHLALLERİ RAPORU

            Basından edindiğimiz bilgilere göre, İnsan Hakları Derneği Şubelerine yapılan başvurular ve İnsan Hakları Genel Merkezi talebi doğrultusunda, “ Van T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu, Van F Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu, Van Yüksek Güvenlikli kapalı Ceza İnfaz Kurumunda bulunan hükümlü/tutukluların salgın hastalık(Covid-19) sürecinde sağlık durumlarının ve sağlık/eğitim/sosyal durumlarının tespiti hakkında ailelerin yardım talep ettiği” bilgisini aldık. Bunun üzerine İnsan Hakları Derneği Van Şubesinden bir heyet oluşturulup söz konusu mahpushanede gerekli görüşmeler ve tespitler yapılarak alınan önlem ve tedbirlerin tespiti ve yaşanan hak ihlallerine ilişkin rapor düzenlenmesi kararı alınmıştır.

Heyetimiz Tarafından Yapılan Mahpus Görüşmeleri

İnsan Hakları Derneği Van Şubesinden heyetimiz; 10/07/2020 tarihinde hükümlü/tutuklu olan Fırat KIRDAĞ, Hülya ERTAŞ(Van T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu), Ferhat SAYINER(Van Yüksek Güvenlikli kapalı Ceza İnfaz Kurumu) Metin UYAR, Botan TİMUR(Van F Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu) ile görüşmelerde bulunulmuştur. 

1./       Fırat KIRDAĞ (Van T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu)

Van T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda bulunan mahpus Feyyaz BAŞAK ile 28/09/2020 tarihinde salgın hastalık(Covid-19) sürecinde alınan önlemler/tedbirlerin ve yaşanan hak ihlallerinin tespiti amaçlı görüşmede “Koğuşta bulunan mahpus sayısının olması gereken sayıdan fazla olduğu, 3 kişi kalınması gerekirken tek koğuşta 14 mahpusun birlikte kalındığı, ranzanın zorlukla yerleştirildiği, 4-5 kişinin yerde yatmak zorunda olduklarını, böylelikle yatma, temizlik ve barınma konularında sıkıntılar yaşadıklarını, pandemi nedeniyle koğuş dezenfektesinin 2-3  aydır yapılmadığını, koğuş dışına çıkarıldıklarında üst araması yapıldıktan sonra eldiven ve maskenin verildiği, revire çıkma taleplerinin yerine getirilmediğini, hastaneye sevk taleplerinin kabul edilmediğini, Hastaneye sevk edilme halinde cezaevine dönüşte karantinaya alındıklarını, Karantinaya alınma halinin koğuşta kalma şartlarından daha kötü olduklarını, mahpusları hastaneye sevkleri durdurmak için karantina ile tehdit edildiklerini bu sebepten dolayı hastane sevklerin yapılmadığını, revire çıkartılmadıkları, kendilerine ilaçların geç verildiklerini, kaldıkları koğuşun iki tarafındaki koğuşların karantinaya alındığını, 5 adet kitap verildiklerini, mahpuslara ait depodaki kitapların ailelerine göndermeleri için baskı uyguladıklarını, kitapları ailelerine göndermedikleri takdirde kitapların idarenin zimmetine geçireceklerini,  koğuşlarının değiştirilmediklerini, koğuşta kalınacak yer sıkıntısının olduğunu, mektupların geç verildiğini bazı mektupların mahpuslara 4 ay sonra verildiğini,  aileleri tarafından kendilerine gönderilen şel-şepik fotoğrafların kendilerine teslim edilmediklerini, Harun SİVİM isimli mahpusa solunum cihazı verilmediğini, Abdulbari TENİK ve Ramazan Adilbeyli adlı mahpusların kronik hasta olmalarına rağmen hastaneye sevk edilmediklerini onları karantinaya alma ile tehdit edildiklerini, Gazete, dergi, kitap ihtiyaçlarının giderilmediğini, Özel günlerde dahi kargo ile gelen kitaplarının teslim edilmediğini, günlük gazetenin verilmediğini, taleplerine ilişkin verilen dilekçelerin akıbetinden bilgi alamadıklarını, evrak kayıt numarası verilmediğini, sosyal ve spor aktivitelerin bireysel olarak dahi yaptırılmadığı, telefon görüş hakkının haftalık 20 dakika olarak uygulandığını ” beyan etmiştir.

2./       Hülya ERTAŞ(Van T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu)

Van T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda bulunan mahpus Hülya ERTAŞ ile 28/09/2020 tarihinde salgın hastalık(Covid-19) sürecinde alınan önlemler/tedbirlerin ve yaşanan hak ihlallerinin tespiti amaçlı görüşmede “Koğuşta bulunan mahpus sayısının olması gereken sayıdan fazla olduğu, böylelikle yatma, temizlik ve barınma konularında sıkıntılar yaşadıklarını, 3 aydır iki defa koğuşun dezenfekte edildiğini, kendilerin almış oldukları malzeme ile temizlik yaptıklarını, 3-4 gün aynı maske ve eldivenleri kullandıklarını, kişi başı 5 kitap verildiklerini, yasaklı olmayan bazı kitapların bile vermedikleri, Yeni yaşam gazetesini verilmediğini, revire çıkma taleplerinin yerine getirilmediğini, hastaneye sevk taleplerinin kabul edilmediğini, Koğuşlarında hasta mahpusların bulunduğunu, Hastaneye sevk edilme halinde cezaevine dönüşte karantinaya alındıklarını,  karantinada kalmaları gereken sürelerin sürekli olarak keyfi olarak artırıldığını, mahpusların karantinada kalmak istememelerinden dolayı hastaneye gitmediklerini, 70-80 yaşında bir mahpusun olduğunu ve bu mahpusun heyet raporu alması gerektiği ancak hastane dönüşü karantina ile korkutulduğu için hastaneye gitmek istemediğini, sorunların çözümü için idare ile yapılan görüşmelerin sürekli olumsuz olduğunu buna ilişkin olarak idarenin keyfi uygulamalar yaptığını, gardiyanların mahpusları korkutmaya ve sindirmeye çalıştıklarını, Gazete, dergi, kitap ihtiyaçlarının giderilmediğini, Özel günlerde dahi kargo ile gelen kitaplarının teslim edilmediğini, günlük gazetenin verilmediğini, taleplerine ilişkin verilen dilekçelerin akıbetinden bilgi alamadıklarını, evrak kayıt numarası verilmediğini, sosyal ve spor aktivitelerin bireysel olarak dahi yaptırılmadığı, telefon görüş hakkının haftalık 20 dakika olarak uygulandığını ” beyan etmiştir.

3./       Ferhat SAYINER (Van Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu)

Van Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda hükümlü/tutuklu bulunan mahpus Ferhat SAYINER ile 28/09/2020 tarihinde salgın hastalık(Covid-19) sürecinde alınan önlemler/tedbirlerin ve yaşanan hak ihlallerinin tespiti amaçlı görüşmede “Salgın hastalığın başlangıcından koğuş dezenfektesinin her hafta yapıldığını, ancak 3 aydır sadece yüzeysel olarak yapıldığını, yukarı katta yapılmadığını, spor, sohbet gibi aktivitelerine çıkarılmadıklarını,  ancak Sağlık Bakanlığının normalleşme sürecini başlatması ile birlikte alınan tedbirlerin uygulanmamaya başladıkları, ani ve sık koğuş aramalarının başladığını, koruma elbiseleri olmadan koğuşa girerek tüm eşyalar dağıtılmak sureti ile arama yapılıp çıktıklarını, koğuş aramaların haftada bir yapıldığını, koğuşlara dezenfekten, kolonya, maske ve eldivenlerin verilmediğini, temizlik tedbirlerini pandemi koşullarının en alt düzeyde olduğunu, sağlık durumlarının tehlikede olduğunu, koğuş dışına çıkarıldıklarında üst araması yapıldıktan sonra eldiven ve maskenin verildiğini, mahpusun kampüs içersinde bulunan hastaneye intikali halinde koğuşa getirildiğini ancak il içerisinde tam teşekküllü hastaneye sevki, halinde mahpusun 15 günlük karantinaya alındıkları, cezaevinde ağır hasta mahpusların olduklarını, ameliyat olması gereken mahpusun karantina ile korkutulduğu için hastaneye gidilmediğini ve ameliyat olmadığını, kantin listesinde bulunan bir çok malzemenin kantinde temin edilemediğini, gazete, dergi, kitap ihtiyaçlarının giderilmediğini, 2 aydır kargoların kendilerine teslim edilmediklerini, Özel günlerde dahi kargo ile gelen kitaplarının teslim edilmediğini, günlük gazetenin verilmediğini, taleplerine ilişkin verilen dilekçelerin akıbetinden bilgi alamadıklarını, evrak kayıt numarası verilmediğini, sosyal ve spor aktivitelerin bireysel olarak dahi yaptırılmadığı, telefon görüş hakkının haftalık 20 dakika olarak uygulandığını” beyan etmiştir.

            4./       Metin UYAR  (Van F Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu)

Van F Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda tutuklu bulunan mahpus Metin UYAR ile 28/09/2020 tarihinde salgın hastalık(Covid-19) sürecinde alınan önlemler/tedbirlerin, cezaevinde başlamış olan açlık grevleri ile ve yaşanan hak ihlallerinin tespiti ve amaçlı görüşmede “son 2-3 aydır koğuş ilaçlamanın yapılmadığını, koğuş dışına çıkarıldıklarında üst araması yapıldıktan sonra eldiven ve maskenin verildiği, dezenfektenin odaya verilmediğini, el sabunu ve çamaşır suyunun haftada bir bardak verildiğini onunda yetmediğini, cezaevinde müdürün vekaleten idareye bakmasından dolayı sorunların giderilmediği,  vardiya değişiminden sonra vekaleten bakan müdürün kendi yöntemleri ile cezaevini yönettiğini, oda değiştirmelerin çok zor olarak yapıldığını, pandeminin sadece mahpuslara özgü olduğunu orada çalışıp kalan gardiyanların pandemi şartlarına uymadıklarını, cezaevinde bulunan mahpusları katagorize ettiklerini, bu sebepten dolayı dönüşümlü olarak açlık grevine başladıklarını, idarenin açlık grevinden dolayın haklarında soruşturma yapıldığını ve savunmalarını yazılı olarak vermelerini istemeleri, sözlü savunma yapmak istedikleri halde kabul edilmediğini, Kürtçe kitapların kendilerine verilmediklerini ancak tercüme edildiği zaman verileceğini ve tercüme masrafların mahpuslardan istediklerini,  sohbet haklarının olmadığını, sporunun ise haftada 20 dakika olduğunu, katagorize(bombacı vb. statüye sokulan mahpusların) edilen mahpuslara sohbet ve spor aktivite haklarının verilmediğini,  kitapları mahpusun istediği sayıda verilmediği, mektupların bir ay sonra verildiği, hastaneye gittiklerinde 14 gün karantinada kaldıklarını ve hastane sevklerinin olmaması için karantina ile mahpusları korkuttukları, 14 gün karantinada kalan mahpusların temel ihtiyaçların karşılanmadığını, Gazete, dergi, kitap ihtiyaçlarının giderilmediğini, Özel günlerde dahi kargo ile gelen kitaplarının teslim edilmediğini, günlük gazetenin 3-4 gün sonra verildiğini,  Yeni Yaşam gazetenin ise verilmediğini, taleplerine ilişkin verilen dilekçelerin akıbetinden bilgi alamadıklarını, evrak kayıt numarası verilmediğini, sosyal ve spor aktivitelerin bireysel olarak dahi yaptırılmadığı” beyan etmiştir.

   5./    Botan TİMUR  (Van F Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu)

Van F Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda tutuklu bulunan mahpus Botan TİMUR ile 28/09/2020 tarihinde salgın hastalık(Covid-19) sürecinde alınan önlemler/tedbirlerin, cezaevinde başlamış olan açlık grevleri ile ve yaşanan hak ihlallerinin tespiti ve amaçlı görüşmede “son 2-3 aydır koğuş ilaçlamanın yapılmadığını, koğuş dışına çıkarıldıklarında üst araması yapıldıktan sonra eldiven ve maskenin verildiği, dezenfektenin odaya verilmediğini, el sabunu ve çamaşır suyunun haftada bir bardak verildiğini onunda yetmediğini, cezaevinde müdürün vekaleten idareye bakmasından dolayı sorunların giderilmediği, vardiya değişiminden sonra vekaleten bakan müdürün kendi yöntemleri ile cezaevini yönettiğini, pandeminin sadece mahpuslara özgü olduğunu orada çalışıp kalan gardiyanların pandemi şartlarına uymadıklarını, cezaevinde bulunan mahpusları yaklaşık 4 yıldır kategorize ettiklerini, idarenin keyfi uygulamaları ve havalandırma üstüne tel örgülerin çekilmesinden n dolayı dönüşümlü olarak açlık grevine başladıklarını, bu uygulamaların sonlandırılmadığı zaman süresiz açlık grevine başlayacaklarını, idarenin açlık grevinden dolayın haklarında soruşturma yapıldığını ve savunmalarını yazılı olarak dayatıldıklarını, sözlü savunma yapmak istedikleri halde kabul edilmediğini, Kürtçe kitapların kendilerine verilmediklerini ancak tercüme edildiği zaman verileceğini ve tercüme masrafların mahpuslardan istediklerini,  sohbet ve spor haklarının olmadığını, kategorize edilen 7 arkadaşı ile birlikte kategorizenin kaldırılmasını istediklerini ancak şuana kadar herhangi bir bilgi verilmediğini, oda değişimlerinin sadece kategorize ettikleri 7 mahpus arasında yapıldığını onunda çok zor şekilde yapıldığını,   kendilerinin kategorize edilen Adalet Bakanlığının genelgesini istemelerine rağmen kendilerine verilmediğini, yaklaşık olarak 4 yıldan beridir kategorize(bombacı statüsüne alındıklarını) edildiklerini, kitapları mahpusun istediği sayıda verilmediği, mektupların bir ay sonra verildiği, hastaneye gittiklerinde 14 gün karantinada kaldıklarını ve hastane sevklerinin olmaması için karantina ile mahpusları korkuttukları, 14 gün karantinada kalan mahpusların temel ihtiyaçların karşılanmadığını, haftada bir arama yapıldığını, Gazete, dergi, kitap ihtiyaçlarının giderilmediğini, Özel günlerde dahi kargo ile gelen kitaplarının teslim edilmediğini, günlük gazetenin 3-4 gün sonra verildiğini,  Yeni Yaşam gazetenin ise verilmediğini, taleplerine ilişkin verilen dilekçelerin akıbetinden bilgi alamadıklarını, evrak kayıt numarası verilmediğini, sosyal ve spor aktivitelerin bireysel olarak dahi yaptırılmadığı” beyan etmiştir.

Heyetimizin Tespit ve Gözlemleri

            1./       Öncelikle en acil sorun olarak  Van T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu, Van Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu ve Van F Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumlarında mahpusların COVİD-19 salgın hastalığı ve normalleşme sürecinde yasal haklarının kullandırılmadığı, yasal haklarının hukuki gerekçelerden yoksun olarak engellendiği, alınan tedbir ve önlemlerin yetersiz olduğu tespit edilmiştir.

            2./       Cezaevi yönetiminin genel olarak mahpuslara yönelik baskı, zorlama tarzında(salgın hastalık döneminde koğuş dışına çıkarılan mahpusun üst aramasının yapılması, sosyal mesafe kurulanın ihlal edildiği, cezaevi kampüs alanında çıkarılmamasına rağmen tedavi hakkını kullanmak isteyen mahpusun 15 günlük karantina sürecine maruz bırakılması ve şartların çok zor olması, mahpus karantinaya girmemek için tedavi hakkından feragat ettiği vb.) bir yaklaşımlarının bulunduğu tespit edilmiştir.

            3./       Mahpusların cezaevi yönetimi tarafından salgın hastalık önlem ve tedbirlerine aykırı yöntemlere maruz kaldığı( dezenfektan, ıslak mendilin maske ve eldivenin satın alma ile ulaşamadıkları, 3-4 gün aynı maske ve eldivenleri kullanmak zorunda kaldıklarını, temizlik malzemelerinin sınırlı ve yetersiz temin edilebilmesi, Kürtçe yayımlanan kitaplardan Mahrum bırakıldığı, yaklaşık 4 yıldır mahpusları kategorize(bombacı vb. statülere ayırdıkları) edildiği  vb) tespit edilmiştir.

            4./       Herhangi bir gerekçe gösterilmeden ve yasaklanmayan, mahpusların talep ettiği veya kargo ile gelen gazete, dergiler kitap vs. idare tarafından ya hiç verilmiyor ya da geç veriliyor. Haber alma özgürlüğü ve kamusal bilgilere erişim hakları engelleniyor.         

SONUÇ

*OHAL ile birlikte ve OHAL’in kaldırılmış olmasına rağmen Türkiye Cumhuriyeti’nin de taraf olduğu Uluslararası İnsan Hakları sözleşmeleri, Anayasada ve kanunlarımızda tanımlanan hakların uygulanması MAHPUSLARINDA fiili olarak askıya alınmıştır. Bu durum mahpuslar, mahpus yakınlarını ve biz insan hakları savunucularını kaygılandırmaktadır.

* Van T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu, Van Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu ve Van F Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumlarında Mahpusların anayasal haklarından haber alma özgürlüğü, yaşama hakları,  kamusal bilgilere erişim hakları, sohbet-spor- aktivite hakları, sağlık-tedavi hakları engelleniyor.

*Heyetimiz Van T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu, Van Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu ve Van F Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumlarındaki fiziki koşullar ve söz konusu hak ihlallerinin engellenmesi hakkında etkili başvuruların ve görüşmelerin yapılması gerektiğini tespit etmiştir.   

                                                                                                                       01.10.202 İNSAN HAKLARI DERNEĞİ VAN ŞUBESİ