SARAY İLÇESİ KARAHİSAR MAHALLESİNDE 03.07.2022 TARİHİNDE BASINA YANSIYAN OLAYA DAİR ARAŞTIRMA- İNCELEME RAPORU BASIN METNİ
03.07.2022 Tarihinde saat 16.00 sıralarında Saray İlçesi Koçbaşı-Turan Mahalleleri istikametinden Karahisar Mahallesine seyir halindeki şüpheli olduğu iddia edilen araç, jandarma görevlileri tarafından Karahisar mahallesi ortasında bulunan kontrol noktasında durdurulmak istenmesi, İddiaya göre şoförünün “dur” ihtarına uymaması üzerine görevli asker ve korucularca uzun namlulu silahlarla araç hedef alınmak suretiyle ateş altına alınması üzerine araçta bulunan bir çocuk göçmenin yaşamını yitirmesi ve çok sayıda göçmenin ağır yaralanması olayına ilişkin ÖHD Van Şubesi, İHD Van Şubesi, Van KESK Çocuk Hakları Komisyonu, Serhat Göç-Der’den oluşan heyetle araştırma, inceleme, gözlem ve tespitleri yapmak üzere olayın gerçekleştiği köye ulaşılmış ve olaya tanık olan köylülerle ile ayrı ayrı görüşmeler sağlanmıştır. İncelemeler sonucunda hazırlanan rapordaki tespitlerimiz şu şekildedir:
HEYETİN YAPTIĞI İNCELEME SONUCU YAPILAN TESPİTLER
Tanık anlatımları, olayın yaşandığı süreçte çekilen fotoğraf ve video kayıtlarından, olay sonrası heyet tarafından yerinde yapılan incelemelerden gerek bu rapora konu olay sebebiyle göçmen kaçakçılığı suçu işleyenler ve gerek yol kontrolünü köyün orta yerinde ve okul önünde yapan kolluğun çeşitli milletlere mensup göçmenlerden birinin hayatını kaybetmesi ve çok sayıda göçmenin de yaralanmalarında sorumlu ve kusurlu oldukları anlaşılmıştır.
Van Valiliğinin açıklamasının aksine seken kurşundan dolayı ölüm ve yaralama olayı meydana gelmemiş olup, aracın hedef alınması ile araçtan göçmenlerin inmelerine rağmen ateşe devam edilmesi sebebiyle ölüm ve yaralanmalar meydana gelmiştir.
Olayda, araçta olan göçmenlerin akıbeti hakkında kolluk kuvvetleri heyetimizin bilgi edinmesini engellemiştir. Zira hastanede olan yaralı göçmenlerle görüşmelere izin verilmemiştir. Köy içerisinde bulunan ve olaya müdahale eden Jandarma Komutanlığı ile bu olay hakkında kendileriyle bilgi amaçlı görüşme talebimiz olumsuz cevaplamışlardır. Bu hususlar bir arada değerlendirildiğinde olayda şüpheli sıfatıyla kolluk kuvvetlerinin bulunması sebebiyle adli soruşturmanın sağlıklı yürütülmesinde kuşku duyulmuştur.
Olayda bahsi geçen aracın sadece tekerlerine ateş açılmadığı aracın teker üstü ve cam altı bölümlerinde kurşun delikleri olduğu, araç yakıt deposunun dahi zarar gördüğü, yakıtın olay yerine döküldüğü anlaşılmıştır.
Bahse konu araca yönelik takip yapılmadığı gibi uyarı atışlarının yapıldığına dair bir bilgi edinilmemiştir. Ayrıca aracın çıkmaz sokağa girdiği, aracın yönünün olduğu taraftan kaçma ihtimalinin bulunmadığı, aracın kontrol noktasını geçtikten sonra da durdurulmasının olanaklı olduğu, silah kullanılmasını gerektirecek bir durum olmadığı heyetimizce gözlemlenmiştir.
Video Kayıtlarından, olay yerindeki kan miktarı ve yayılım alanı da tanık anlatımlarına denk düştüğü gözlemlenmiştir.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Heyetçe yapılan inceleme, gözlem, araştırma ve görüşmeler sonucunda aşağıda belirtilen önerilerin kamuoyu ve ilgili kurumlarla paylaşılması gerekli görülmüştür.
- Saray Cumhuriyet Başsavcılığı’nca 03.07.2022 tarihinde meydana gelen olaya ait maddi gerçeğin ortaya çıkması için olayı bütün yönleri ile araştırılması ve adil bir yargılama yapılabilmesi için soruşturmanın AİHS’in 2. maddesinde düzenlenen “yaşam hakkı” ışığında “olası kast ile öldürme, kasten öldürmeye teşebbüs ve kasten yaralama suçu” temelinde etkin, eksiksiz, süratli ve düzenli bir şekilde yürütülmelidir.
- Olayla ilgili soruşturma bağımsız ve tarafsız bir soruşturmanın gereği olarak bizzat savcılık eli ile yerine getirilmelidir. İş bu nedenle olayda yer alan kolluk kuvvetlerinin bulunduğu karakolların soruşturmayı yapan kolluk olarak dâhil edilmemesi gerekmektedir.
- Olaya karışan göçmen kaçakçılarının derhal yakalanması, olayda kullanılan tüm silahlara el konulmak suretiyle balistik incelemelerinin yapılması, tüm boş kovanlar toplanılmalı, ivedi bir şekilde araçta yer alan göçmenlerinde dâhil olacağı şekilde olay yerinde keşif yapılması, bu raporda bahsi geçen görgü tanıkları ile başkaca görgü tanıklarının tanık sıfatıyla dinlenilmeleri, ölüme ve yaralamaya sebep olan kurşunların hangi silahtan çıktığı tespit edilerek failin tespit edilmesi ve tüm bu işler yapılırken delilleri karartma şüphesi sebebiyle olaya dahli olan tüm şüphelilerin yargılamasının tutuklu yapılması gerekmektedir.
- Endüstriye dönüşen, organize ve örgütlü olarak işlendiği açık olan göçmen kaçaklığı suçu ile mücadelede, yargının cezasızlık politikasına son vererek bu suç kapsamında yürütülen soruşturma ve kovuşturmaları etkin ve süratli yürütülmesi gerekmektedir. Bu noktada yasanın da ağırlaştırıcı neden olarak öngördüğü “örgüt halinde işlenme” hususunun göz önünde bulundurulmasının caydırıcı olacağı tartışmasızdır. Ayrıca örtülü af niteliğinde olan infaz yasalarında bu suçun kapsam dışı bırakılması gerekmektedir.
- Türkiye Cumhuriyeti devletinin 1951 tarihli Birleşmiş Milletler Mültecilerin Hukuki Statüsüne Dair Cenevre Sözleşmesi’ne koyduğu ve günümüzde artık anlamını yitirmiş olan coğrafi çekincesi derhal kaldırılmalıdır. Zira Türkiye günümüzde dünyada en fazla mülteci ve göçmen nüfusu barındıran ülke konumundadır. Coğrafi çekincenin konulmasına gerekçe yapılan şartların hiçbiri geçerliliğini korumamaktadır. Coğrafi çekince nedeniyle Türkiye’de sığınma prosedürü birçok belirsizlik içeren bir alan haline dönüşmüş; statü itibariyle arafta kalmak istemeyen sığınmacı/göçmenlerin yaşamlarını tehdit eden bir sistem haline gelmiştir. Bu nedenle önceki açıklamalarımızda belirttiğimiz üzere Türkiye’de daha çok sınır dışı etme üzerine kurulan sığınma sistemi terk edilerek güvenlikçi politika ve yaklaşımlardan arındırılmalı ve sığınma prosedürü şeffaf ve erişilebilir hale getirilmelidir.
- Van ilindeki arama/kontrol noktaları sığınmacıların sığınma başvurusunda bulunabilecekleri noktalar haline getirilmeli, sığınmacılar sınır dışı edilme korkusu yaşamadan uluslararası koruma imkânlarından yararlanma olanaklarına kavuşmalıdır.
- Sınır bölgesinde görev yapan kamu görevlilerinin yozlaşmasının önlenmesi için göreve başlamadan ve görevleri sona erdiğinde kendileri ve birinci derecede aile yakınlarının malvarlığı düzenli aralıklarla araştırılmalı ve sınır hattı ile arama/kontrol noktalarında görev yapan kolluk görevlileri insan hakları ve mülteci hukuku alanlarında sistematik olarak eğitim almaları sağlanmalıdır.
- Bazı kişi, parti, kamu personellerinin ve oluşumlarca mültecilere karşı ırkçı ve nefret söylemlerin son dönemde yine çokça dile getirildiği açık olmakla bu söylemlere karşı etkili bir şekilde soruşturmaların yapılması ve bu söylemlerin çoğalmasının engellenmesi gerekmektedir.
- Ayrıca Van ve Çevre illerde bir olay olması halinde kolluğun çok fazla ateşli silaha başvurduğu ve cezasızlık politikaları yüzünden kolluğun silah kullanma şartları yokken çeşitli nedenler bahane gösterilerek bu politikadan yararlanılmaktadır. Kolluğun için yer aldığı bu ve benzeri olayların örtbas yerine etkili ve hızlıca yapılacak soruşturmalarla maddi hakikate uygun cezalandırma yoluna gidilmelidir.
- Olayda yer alan mağdur göçmenlerin temel insani ihtiyaçlarının karşılanması ve ölüm riski olan ülkelerine iade edilmemeleri gerekmektedir.
- Sağlık durumlarından haberdar olunmasının engellendiği yaralı göçmenlerle insan hakları heyetlerinin görüşmesine izin verilmeli ve kamuoyuna yaralı göçmenlerin sağlık durumları ve haklarında yapılacak işlemlere ilişkin yetkililer tarafından bilgilendirme yapılmalıdır.
- Başta Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi olmak üzere Türkiye’nin taraf olduğu birçok uluslararası sözleşme ve iç hukuktaki düzenlemeler öldürmeyi yasaklamaktadır. Bu noktada yaşam hakkının korunması açısından Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamında taraf devletlere yüklenen yükümlülüklerin gereğinin yerine getirilmelidir.05.07.2022
Özgürlük İçin Hukukçular Derneği (ÖHD) Van Şubesi
İnsan Hakları Derneği (İHD) Van Şubesi
Van KESK Çocuk Hakları Komisyonu
Serhat Göç-Der
Bu websitesi Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu’nun desteğiyle üretilmiştir. Bu websitesinin içeriğinden sadece İnsan Hakları Derneği (İHD) Van Şubesi sorumludur ve hiçbir şekilde Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu’nun görüşlerini yansıttığı şeklinde yorumlanamaz.